Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Kahire’de düzenlenecek Filistin bahisli tepeye ait “Umarım hakikaten çok olumlu şeyler çıkar. Herkes gözyaşı dursun, siviller ölmesin, altyapı, üstyapı yok edilmesin diyor lakin somut adım atmaya gelince İsrail‘i durduracak adımı hiç kimse atmıyor.” dedi.
Bakan Fidan, TRT Haber’de dış siyaset gündemini kıymetlendirdi, soruları yanıtladı.
Fidan, kıymetlere ve unsurlara dayalı siyaset üretiminin eksikliğine işaret ederek, “Batı için üretilmiş gerçeklik algısı Ukrayna’da bir hareketi desteklerken, Filistin’de öteki bir hareketi destekliyor, günün sonunda aslında birebir denklemin aşağı üst olduğu bir noktada iki taraf da. Şayet Ukrayna için bir argüman getiriyorsanız, tıpkı argümanı Filistin için de getirmeniz gerekiyor.” diye konuştu.
Yapılan her hareketin güzel yahut makûs bir süreci tetiklediğini söyleyen Fidan, “Filistin probleminde Batı’nın hem kendine söylediği bir palavra var hem dünyaya söylediği bir palavra var, o palavra üzerine de açıkçası önemli bir sistem kurulamaz, yani giderek büyük bir kan kaybı da oluyor, onu da görüyoruz.” sözlerini kullandı.
Fidan, bir kısmı ikili asıllı ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) vatandaşı olan yaklaşık 700 kişinin çatışma bölgesinden tahliye talebi olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Krizin birinci 1-2 gününde bir ölçü vatandaşımızı tahliye etme imkanımız olmuştu hudut kapısı bombalanmadan evvel, Mısır yetkilileriyle bir uyum içerisinde aşikâr ölçüdeki vatandaşımızı oradan çıkarmaya başlamıştık ancak Refah Hudut Kapısı bombalandıktan sonra geçişler şu anda durmuş durumda.”
Refah Hudut Kapısı’yla ilgili bir sıkıntıya işaret eden Fidan, “İsrailliler, hudut kapısının açılıp sivillerin oradan çıkmasını istiyorlar. Mısırlılar ise insanların gelmesini değil, içeriye insani yardımın girmesini istiyorlar. Zira İsrail‘in istediği, Gazze’den mümkün olduğunca çok sayıda Filistinli sivili Gazze dışına itip geri kalan yerde çok daha rahat askeri operasyon yapabilmek.” değerlendirmesinde bulundu.
Fidan, bilhassa Mısır, Ürdün ve Lübnan’ın Gazze problemiyle birlikte istikrarsızlaştırma riski içinde olduğunu söz ederek, “Türkiye olarak bu ülkelerin de istikrarsızlaştırılmasına karşı olduğumuzu söz ediyoruz.” dedi.
” Türkiye, insanların dramı, savaş üzerinden kredi kapma peşinde değil”
Sınır kapısının ne vakit ve hangi kaidelerde açık olacağı konusunda İsrail ile Mısır ortasında müzakerelerin devam ettiğini lisana getiren Fidan, bu bahiste Birleşmiş Milletler (BM) ve bölge ülkelerle ağır temas halinde olduklarını vurguladı.
Fidan, Türkiye‘nin arabuluculuk çalışmalarında bulunduğunu, sorunun “herkese güzel olacak şekilde” çözülmesi gerektiğini belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı:
” Türkiye, insanların dramı üzerinden, bölgede yürüyen bir savaş üzerinden, tırnak içinde, bir kredi kapma peşinde değil. Biz bunu ahlaki de bulmuyoruz esasen. Bu bahiste doğal bütün taraflarla konuşabiliyor olmanız lazım, aşikâr bir ölçü diyalog kanalının daima açık olması lazım. Biz her ne kadar diyelim İsrail’in siyasetlerine, uygulamalarına, sivil halka yönelik yaptığı zulme karşı çıksak da arabuluculuk yapılabilmesi için muhakkak bir noktada temaslarınızı devam etmesi gerekiyor.”
Birkaç ülkenin daha arabulucu olarak uğraşlarının olduğunu kaydeden Fidan, bakanlık ve istihbarat kurumunun ağır temaslarının bulunduğunu söyledi.
Fidan, bölge ülkelerine yaptığı ziyaretlerde gündeme gelen mevzuların olduğunu, bunların “hayata geçene kadar aşikâr bir ölçü mahremiyet içinde gitmesi” gerektiğini belirterek, Türkiye‘nin evvelki yıllarda yaptığı üzere arabuluculuk hususlarında zımnilik prensibine her vakit için dikkat ettiğini aktardı.
Garantörlük problemine ait konuşan Fidan, şunları kaydetti:
“Müslüman ülkelerin bu hususta çok önemli hassasiyetleri var, artık bölgede üzerinde anlaşılmış bir barış yalnızca Filistinlilerle değil, bu hususta sorunu sahiplenecek ve sahiplendiği soruna bir nevi garantör olacak. Taraflardan, taraf olduğunun varılan mutabakata uymasını sağlayacak ve kendisinin kendi halklarının da bu muahedenin tarafı olduğu vurgusunu devam ettirecek bir garantörlük sistemi. Tıpkı formda İsrail tarafından da işin içinde garantörlüğünün olması gerekiyor, bu olmadığı takdirde 2 ülkenin 2 halkın bir ortaya gelip barış sağlama imkanı yok.
Amerika’nın şartsız dayanağıyla İsrail, süreksiz zaferleri çok elde etti lakin kalıcı bir inançlı ve barış hiç elde edemedi, her bir krizden bir evvelkinden daha fazla vatandaşı ve askeri onun da ölüyor. Bu şunu gösteriyor, giderek artan güvenlik sistemlerine, yardımlara karşın, geliştirilen silah sistemlerine karşın, üstün teknolojiye karşın aslında kalıcı bir güvenlik yok, kimin ne vakit saldıracağını bilemiyorsunuz. Niçin? Zira diğerinin toprağını işgal etmişsiniz, bu sorunu çözmemişsiniz. Sorun şurada; son yıllarda temel prestijiyle İsrail’in 2 devletli tahlili rafa kaldırmış olması, Filistinlilerin haklarını hiç umursamaması onun yerine bölgedeki Arap ülkeleriyle Amerika’nın bilek bükmesiyle muahede yapması. Zannedildi ki bu vesileyle bu sorun unutulacak ve hiçbir şey olmayacak. Tam bilakis bu metodoloji son derece büyük bir yanlışlığa yol açtı ve İsrail’in kendisi için çok büyük sorunlu sonuçlar ortaya çıkardı.”
Fidan, garantörlük konusunu, bölge ülkelerinin sıkıntıyı etkin olarak sahiplenmesi olarak anlamak gerektiğini vurgulayarak, bölge ülkelerinin Filistinlilerle birlikte elini taşın altına koyması gerektiğini aktardı. Fidan, Türkiye‘nin bir muahedeye varılırsa bunun uygulanması için elinden geleni yapacağını belirtti.
“Uluslararası bir formül aramak gerekiyor”
Türkiye‘nin garantörlük konusunda önemli bir rol oynayabileceğini vurgulayan Fidan, şu sözleri kullandı:
“Tarafların ve bölgedeki öbür dostlarımızın bunu uygun bulması durumunda biz bu hususta rol oynayabiliriz diye düşünüyorum. İsrail’in tarafında da kimler garantör olacak, kimler sıkıntıya girecek, o da değerli tahminen. Bu manada milletlerarası bir formül aramak gerekiyor. Daima gündeme getirdiğimiz bu kriz varken muhataplarımızla da konuşurken bilhassa İsraillilere de söylüyoruz, Amerikalılara da söylüyoruz. Bu krizden sonra gidilecek 2 yol var; birincisi ya arka arda gelecek daha büyük savaşlara gidilecek. İkincisi büyük bir barış mutabakatına gidilip artık bu kriz sondur deyip barışla bu işin neticelenmesi. İkinci yolun tercih edilmesi için biz uğraşlarımızı ortaya koyuyoruz. Umarız bu davetimize kulak verilir.”
Fidan, bölgedeki tansiyonlara ait, “Buradan barışa gitmezsek, kalıcı bir barışı tercih etmezsek, kalıcı bir savaş bölgede ve istikrarsızlık bizleri bekliyor. Bu kimsenin tercih etmeyeceği bir senaryo diye düşünüyoruz.” dedi.
Türkiye‘nin yaklaşımlarının realiteyi gözettiğini kaydeden Fidan, arabuluculuk bahislerinde birçok ülkenin, “Türkiye bize geldiği vakit hiçbir gündemi olmadan, zihninin gerisinde bir şey olmadan geliyor.” diye düşündüklerini belirtti.
Fidan, bölgede güzel münasebetler ve ittifaklar için yeterli dostların olması gerektiğini söyledi.
“(Gazzelilere) Elimizden gelen her şeyi yaptığımızı bilmelerini istiyorum”
Dışişleri Bakanı Fidan, Kahire’de düzenlenecek Filistin bahisli doruğa ait de şunları lisana getirdi:
“Umarım nitekim çok olumlu şeyler çıkar. Bunların başında birincisi ülkelerin genel kabul edilmiş doğruları kabul etmekle kalmayıp, bunun hayata geçmesi için somut ne tipten adımlar atarız konusunda bir mutabakat içinde olmaları gerekiyor. Herkes gözyaşı dursun, siviller ölmesin, altyapı, üstyapı yok edilmesin diyor lakin somut adım atmaya gelince İsrail’i durduracak adımı hiç kimse atmıyor. İsrail, eleştirilerek bu cinsten operasyonları yapmaya yıllardır alışkın bir ülke, yani Amerikalılar bile İsrail’i bilhassa Demokratlar biliyorsunuz eleştiriyorlar. Lakin ardına bir yaptırım koymadığınız vakit bu çeşitten tenkitlerin bir manası olmuyor.
İlk başta bu kan kaybının durmasını, gözyaşının durmasını istiyoruz fakat dediğim üzere yapısal dönüşüm sağlanamazsa, İsrail siyaseti, bakış açısında ve İsrail’i destekleyen öteki ülkelerde uzun vadede bu kendini tekrar eden bir yanılgının içinde olmaya devam edecek yani tıpkı evvel olduğu üzere… Bunu görmek ve tahlil edebilmek için çok zeki olmaya gerek yok.
Gazzeli kardeşlerime her şeyden evvel büyük bir sabır diliyorum, ülkem ismine, devletim ismine, halkım ismine… Elimizden gelen her şeyi yaptığımızı bilmelerini istiyorum. İnşallah bu günler geçecek ve Türkiye onların yanında olmaya devam edecek, şu anda onların yanındayız.”
(Bitti)