MEHMET KEMAL FİRİK/MEHMET ŞAH YILMAZ – Cumhuriyet’in birinci yıllarından itibaren Kıbrıs‘ı ulusal bir siyaset olarak kabul eden Türkiye, Kıbrıs Türklerinin yok edilmekten kurtarılmasından, özgürlüklerini kazanarak kendi bağımsız devletlerini kurma sürecine kadar milletlerarası alanda odunsuz bir dış siyaset yürüttü.
Anadolu Ajansının (AA) Cumhuriyet’in 100. yıl dönümü münasebetiyle hazırladığı belge haberler kapsamında bu haberde, 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin ilan edilmesinden, 15 Kasım 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşuna kadar olan devirde Türkiye’nin Kıbrıs Türkleri için verdiği diplomatik efor ve çalışmaları derlendi.
Osmanlı Devleti tarafından Venediklilerden 1571 yılında alınan Kıbrıs, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslara ödün vermemek emeliyle 1878’de hükümranlık hakları Osmanlı Devleti’nde kalmak kaydı ile İngiltere’ye kiralandı ve Türk askeri 307 yıl sonra Ada’dan ayrıldı.
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti ile İngiltere farklı ittifaklarda yer aldıkları için İngilizler, 1914 yılında Kıbrıs’ı tek taraflı olarak ilhak etti.
İngiliz sömürge yönetimi devam ederken 1931’den itibaren Rumların Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlama ve birleştirme uğraşları ağırlaşmaya başlayınca Türklerin de bu duruma karşı çıkma süreçleri başladı.
Yunanistan, 1954’te Kıbrıs problemini Rumların kendi bahtlarını tayin hakkını münasebet göstererek Birleşmiş Milletlere (BM) götürmesiyle Türkiye de bu probleme taraf olduğunu duyurdu.
Yunanistan’dan gelen Albay Grivas’ın 1955 yılında EOKA terör örgütünü kurması ve akabinde Türklere yönelik aksiyonlara başlamasıyla Kıbrıs sorunu Türkiye’nin gündeminde daha fazla yer almaya başladı.
Türkiye’nin bu periyotta Kıbrıs sıkıntısındaki kararlı dış siyaseti ve Kıbrıs Türklerinin Ada’yı Yunanistan’a bağlama emeli taşıyan Rumlara karşı direniş göstermesi, sorunun Türkiye ile Yunanistan ortasında müzakere edilmesine imkan sağladı.
Türkiye’nin kararlı duruşu ile 11 Şubat 1959’da Zürih ve ardından yapılan Londra muahedeleri ile iki toplumun iştiraki ve tahlil, Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantisine dayandırıldı.
Anlaşmalar ile Türkiye, Kıbrıs’ta İngiliz ilhakından 45 yıl sonra garantörlük kazandı ve Kıbrıs’a bir alay Türk askerinin konuşlandırılmasına imkan tanındı.
İngiltere’den 1959’da bağımsızlığını kazanan Kıbrıs Adası’nda iki toplumun iştirakine dayalı olarak 1960’ta “Kıbrıs Cumhuriyeti” kuruldu.
Kıbrıs Türkleri, 1963 yılında uygulamaya konulan Akritas Planı ile idaresinden zorla uzaklaştırıldı ve devamında katliam ve sistematik Rum ataklarına maruz kaldı.
Türkiye, Kıbrıs’taki Türklere karşı Rum taarruzlarının artması üzerine 1964’te Kıbrıs’a müdahale etme niyetini ortaya koydu.
Dönemin ABD Lideri Lyndon B. Johnson, periyodun Başbakanı İsmet İnönü’ye bir mektup göndererek müdahaleden kaçınılmasını istedi fakat Türkiye, Kıbrıs konusunda odunsuz tavrını sürdürdü.
Erenköy ve etrafındaki köylere yönelik 1964 yılında Rumların katliam teşebbüsleri üzerine Türkiye, bölgeye hava harekatı düzenledi bu harekat sırasında Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel şehit oldu.
Yunanistan’da iktidarda olan askeri cuntanın takviyesiyle EOKA terör örgütü önderi Nikos Sampson, Ada’yı Yunanistan’a bağlamak maksadıyla “Kıbrıs Cumhuriyeti” Lideri olan Makarios’a karşı bir darbe gerçekleştirdi. Bunun üzerine Türkiye, Ada’daki Türklerin güvenliğini de dikkate alarak 20 Temmuz 1974 günü Barış Harekatı’nı başlattı.
1963’ten 1974 yılına kadar 9 yıl boyunca toplu katliam, sürgün ve sistematik baskılara maruz kalan Kıbrıs Türkleri, Türkiye’nin Barış Harekatı sayesinde Ada’da kendi bağımsız devletlerini kurma yoluna yöneldi.
Harekatın çabucak akabinde 1975’te ilan edilen Kıbrıs Türk Federe Devleti, 1983 yılında yerini Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne bıraktı.
Türkiye her devir kesintisiz takviye verdi
Cumhuriyet’in birinci yıllarından itibaren Türkiye’nin de Kıbrıs Türklerine yönelik ilgi ve dayanağı kesintisiz olarak devam etti.
Türkiye’nin Londra Büyükelçiliğine bağlı olarak 1925’te Lefkoşa ve Larnaka kentlerinde konsolosluk açıldı ve bunlar birebir vakitte Cumhuriyet’in birinci periyot yurt dışı temsilcilikleri ortasında yerini aldı.
Ada’daki Türklerin eğitimi için Türkiye’den Kıbrıs’a öğretmenler gönderildi.
Kıbrıslı Türklere 1923’ten itibaren Türkiye’de eğitim imkanı sağlanırken, kültürel manada Anadolu ile bağlarının yine tahsisi için çeşitli çalışmalar yürütüldü.
Kıbrıslı Türklerin EOKA terörüne karşı korunması için kurulan Türk Direnç Teşkilatı (TMT) mensuplarına Türkiye’de eğitim verildi.
Türkiye’nin 1974 yılında yaptığı Kıbrıs Barış Harekatı’nın akabinde Kıbrıs Türk Federe Devleti kurulurken, Türkiye, KKTC’nin tüm altyapısının kurulması, güvenliğinin sağlanması, devlet teşkilatının yapılandırılması, iktisat, eğitim, kültür alanlarında güçlendirilmesi ve yeni kurulan devletin milletlerarası alanda tanınması için maddi ve manevi dayanaklarını esirgemedi.
“Türkiye’ye minnettarız”
KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, AA muhabirine, Türkiye’nin 29 Ekim’de 100. kuruluş yıl dönümünü kutlayacağını hatırlatarak Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde verilen Kurtuluş Savaşı ve sonrasındaki ihtilallerin Kıbrıs Türklerine bağımsızlık ve kendi devletlerini kurma yolunda ilham olduğunu belirtti.
Cumhuriyet’in birinci yıllarından itibaren Türkiye’nin Kıbrıs Türkellerine devamlı surette dayanak verdiğini kaydeden Tatar, “Türkiye 1923’ten itibaren Kıbrıs’tan hiç ilgisini kesmedi, hiçbir vakit Kıbrıs Türklerini yalnız bırakmadı. Bizler de gün gelecek yeni bir devir başlayacak, tekrar Türkiye ile birlikte olacağımız umudu ile yaşadık. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kurucu ortağı olan Türkler, 1963’te devlet idaresinden silah zoruyla atıldı. Kıbrıs Türk halkı 1974’e kadar 9 yıl boyunca direndi. Kıbrıs Türk halkı 1983’te KKTC ile kendi devletine kavuştu. Türkiye’nin takviyesi olmasa biz bu muvaffakiyetleri sağlayamazdık.” sözlerini kullandı.
Tatar, Cumhuriyet’in birinci yıllarından itibaren Türkiye’nin Kıbrıs Türklerinin her vakit her alanda yardımına koştuğuna ve dayanaklarını esirgemediğine dikkat çekerek Türkiye’ye yaptığı her şey için minnettar olduklarını söyledi.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılının yarı sıra KKTC’nin kuruluşunun 15 Kasım’da 40 yılını ve 20 Temmuz’da Kıbrıs Barış Harekatı’nın (Mutlu Barış Harekatı) 50. yılını kutlayacaklarına dikkat çeken Tatar, “Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. kuruluş yıl dönümünün memnunluğunu yaşıyorum. Kıbrıs Türk halkı da bunun bahtiyarlığını yaşıyor. Bu vesile ile şehitlerimize Allah’tan rahmet, gazilerimize şükran hislerimi iletiyorum. Cumhuriyet’imizin 100. yılı kutlu olsun.” diye konuştu.