Anayasa Mahkemesi (AYM), Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) kararın açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararlarına itirazı düzenleyen 231’nci hususunun 12. Fıkrasını iptal etti. AYM, düzenlemeyi, “etkili bir müracaat yolu olmadığı” gerekçesiyle temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacağı gerekçesiyle iptal etti. AYM, doğacak hukukî boşluğun kamu faydasını ihlal edebileceği gerekçesiyle, TBMM’de yine düzenleme yapılabilmesi hedefiyle, iptal kararının 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti.
Herhangi bir yargılama sonunda sanığa verilen ceza 2 yıl yahut daha az periyodik mahpus ya da isimli para cezası olması halinde mahkemeler; kararın açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) karar verebiliyor. Böylelikle ceza bir manada 5 yıl askıya alınmış oluyor ve kişi bu müddette yeni bir hata işlemezse mahkumiyet kararı ortadan kalkıyor.
HAGB kararlarına itiraz metodunun aktif işletilmediğine kanaat getiren Ankara 13. Ağır Ceza Mahkemesi, itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Lokal mahkeme HAGB itiraz yolunu düzenleyen CMK 231/12’nin iptalini istedi.
Davayı görüşen Anayasa Mahkemesi, düzenlemedeki “Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir” kararını oybirliğiyle iptal etti.
AYM’nin iptal kararının münasebetinde şunlar belirtildi:
“HAGB kurumu Türk hukuk sisteminde yeni sayılabilecek bir kurum olmasına rağmen geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Adalet Bakanlığı İsimli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün açıkladığı 2020 yılı datalarına nazaran ceza mahkemelerinde verilen mahkümiyet kararlarının yaklaşık dörtte birini HAGB kararları oluşturmaktadır.
“TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN İHLALİNE YOL AÇACAKTIR”
Türk yargısında hayli geniş bir uygulama alanı bulan HAGB kararlarına karşı itiraz yoluna başvurma imkanının yer alması mevcut uygulanış formu prestijiyle tek başına kâfi olmayıp bu yolun birebir vakitte uygulamada da muvaffakiyet bahtı sunması gerekmektedir. Direkt temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimi ile ilgili olan bu cins bir muhakemenin yokluğu, müdahalenin desteği kuralın yargılama hukukunun metoda ait teminatlarını sağlayamaması manasına geleceğinden temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacaktır.
“BİR CÜMLELİK RET GEREKÇELERİ”
Bu çerçevede daha evvel ihlal sonucuna ulaştığı birçok kişisel müracaat belgesinde Anayasa Mahkemesi; itiraz makamlarının müracaatçıların argümanlarını ve kanıtlarını dikkate almadığına, çatışan menfaatleri dengelemeye yönelik bir gayret içinde olmadığına, müdahalenin demokratik toplum nizamının gereklerine uygunluğunun ve müdahalenin orantılı olup olmadığının değerlendirilmediğine yönelik kararlar vermiştir. Mevcut sistemde itiraz mercilerinin HAGB kararlarına itiraz üzerine verdikleri kararların belge üzerinden yeknesak bir biçimde ve birçok kere yalnızca formu şartlar tarafından, birinci derece mahkemelerince verilen kararlarda hukuka terslik bulunmadığını ve bu sebeple de itirazın reddedildiğini bildiren bir cümleden ibaret münasebetlerden oluştuğu görülmüştür.
“BİREYE TANINMIŞ OLAN YETKİLİ MAKAMA BAŞVURMA İMKANININ SAĞLANMASINI İSTEME HAKKINI SINIRLAMAKTADIR”
HAGB kararlarına karşı itiraz yolunun açık olduğunu düzenleyen kural; bu kanun yoluna başvuranların sav ve kanıtlarının dikkate alınmasında, çatışan menfaatlerin dengelemesinde, temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalenin demokratik toplum tertibinin gereklerine uygunluğunun ve ölçülülüğünün belirlenebilmesinde makul ve tesirli bir kontrol yolu öngörmemektedir. Bu durum temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalelerin giderilmesinde ve kamu gücünü kullananların keyfi davranışlarının önüne geçilmesinde bireye tanınmış olan yetkili makama başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkını sınırlamaktadır. Gerçekten kuralın anılan konuları karşılayacak halde uygulanamadığı da görülmektedir. Direkt temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimi ile ilgili olan bu tıp bir muhakemenin yokluğu tesirli müracaat hakkıyla bağdaşmamaktadır.”
9 AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK
AYM, doğacak hukukî boşluğun kamu faydasını ihlal edebileceği gerekçesiyle, TBMM’de yine düzenleme yapılabilmesi emeliyle, iptal kararının 9 ay sonra yürürlüğe girmesine hükmetti.