Haber: ÇAĞATAN AKYOL – Kamera: SADIK KARAKULOĞLU
Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Türk Diş Doktorları Birliği (TDB) ve Türk Tabipleri Birliği (TTB), 6331 sayılı İş Sıhhati ve Güvenliği Kanunu’nun 10’uncu yılında, “Bu yasanın kamu faydasına olmadığı, personelin sıhhatini ve güvenliğini sağlayamadığı artık bütün taraflarıyla ortaya çıkmıştır. 6331 sayılı Kanun’dan vazgeçilmeli, personel sıhhati alanını taşeronlaştırarak piyasaya açan ortak sıhhat güvenlik üniteleri (OSGB) kapatılmalıdır” daveti yaptı.
DİSK, KESK, TMMOB, TDB ve TTB temsilcilerinin iştirakiyle bugün İstanbul Tabip Odası’nda “6331 sayılı İş Sıhhati ve Güvenliği Maddesi’nden sonra 17 bin 900 emekçi iş cinayetlerinde öldü” başlıklı toplantı düzenlendi.
Toplantının açış konuşmasını yapan İstanbul Tabip Odası Lideri Nergis Erdoğan, sıhhatin her alanında aksiliklerin sürdüğünü söyledi. Erdoğan, “Bunlardan bir tanesi de iş sıhhati ve iş güvenliği konusu. 6331 sayılı Yasa, 10 yıl evvel çıkmış olmasına karşın bugün hala iş cinayetleri devam etmekte. Personel sıhhati ve meslek hastalıkları hala tanımlanamamakta. Bu nedenle kamuoyunu bilgilendirme gereği doğmuştur” dedi.
GÜNEŞ: BU YASANIN FONKSİYONLU HALE GETİRİLMESİ KONUSUNDA UĞRAŞ SARF EDİYORUZ
DİSK ismine konuşan Tevfik Güneş de yasanın değerli olduğunu, fakat uygulanamadığını vurguladı. Güneş, şunları söyledi:
“Sonuç prestijiyle geldiğimiz noktada, İş Sıhhati ve Güvenliği Maddesi’nin hiçbir halde işlemediğini görüyoruz. Hele bir de bu kriz ortamında bakıldığında; uzun bir periyottur iş sıhhati, iş güvenliği alanındaki uygulamaların büsbütün unutuldu, bilhassa Covid devrinde bakanlık devre dışı bırakıldı. İçişleri Bakanlığı ve Sanayi Bakanlığı’nın inanılmaz derecede ve saçmalık denilebilecek birtakım uygulamaları ile iş yerleri karşı karşıya kalmış durumda. Bu yasanın fonksiyonlu hale getirilmesi konusunda eforumuzu sarf ediyoruz.”
ARISAL: TÜRKİYE’DEKİ HER OLAĞAN ŞEY ÜZERE BU DA GELİP GEÇİYOR
TDB ismine konuşan Hikmet Arısal, “Bizim diş doktorlarında toplu çalışma pek yok. Herkes tek tek muayenehanelerde çalışıyor. Bizim için hiçbir şey söz etmiyor. En ucuzu kimdeyse onunla çalışıyor herkes. O yüzden de kimse sıkıntı etmiyor. O denli gelip gidiyor. Türkiye’deki her olağan şey üzere bu da bu türlü gelip geçiyor” dedi.
MESTÇİOĞLU: ORTAK SIHHAT GÜVENLİK ÜNİTELERİ KALDIRILMALIDIR
TTB ismine konuşan Celal Mestçioğlu, “Bu yasanın hedefi neydi? İş kazaları azalacaktı. Her bir ismin nerede, nasıl öldüğü kayıtlı olan İş Sıhhati Güvenliği Meclisi’nin 2013 sayılarına nazaran bin 235 personel hayatını kaybetmiş. 2010-2020 yılında 2 bin 170 emekçi, iş kazaları nedeniyle hayatını kaybetmiş, iş cinayetine maruz kalmış” bilgilerini paylaştı. Mestçioğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Geldiğimiz noktada, Türkiye’de meslek hastalığı neredeyse kalmamıştır. Meslek hastalıkları tanınmamaktadır. Bu, rezaletten diğer bir mana söz etmemektedir. 6331 sayılı Yasa pekala ne yaptı? Ortak sıhhat güvenlik ünitelerini hayata geçirdi. Ortak sıhhat güvenlik ünitelerinin yaptığı ise çalışanların emeklerine el koymaktan diğer bir mana tabir etmemektedir. Biz alanın profesyonellerini taşeronlaştırarak patronların buyruklarına amade kılmaktan öbür bir söz kazanmamıştır. Çalışanlarımızın, meslektaşlarımızın SGK’ları tam ödenmemekte, emekliliklerinden çalınmakta, maaşları tam ödenmemekte, ailelerinin huzurlarından çalınmakta ve sonuç prestijiyle 6331 sayılı Yasa ile oluşan OSGB’ler, ortak sıhhat güvenlik üniteleri, kamudan çalarak kamunun haklarına da el koymakta, emekçinin iş yerlerindeki problemlerine dair bir şey tabir etmemektedir. Özetlersek bu yasa, kamusal bir anlayışla değiştirilmeli. Alanın profesyonellerinin, meslek örgütlerinin, sendikaların, akademinin ve bakanlığın ortaklaşa olarak alana müdahale edebilecekleri, denetleyebilecekleri bir hale getirilmeli, ortak sıhhat güvenlik üniteleri de kaldırılmalıdır.”
AVCI: MEVCUT YASA, SERMAYE SAHİPLERİNİ GARANTİ ALTINA ALMIŞTIR
TMMOB’u temsilen konuşan Seyfetin Avcı, “Biz de TMMOB olarak bu elim tabloda birkaç noktanın yine altını çizmek istiyoruz” diyerek şunları kaydetti:
“6331 sayılı İş Sıhhati ve Güvenliği Maddesi’nin 10’uncu yılında, iş cinayetlerine ‘dur’ denilememiş, bilakis her yıl hayatını kaybeden işçilerin sayısı artmıştır. Yasanın yürürlüğe girdiği günden bugüne yaklaşık 28 bin 577 iş cinayeti yaşanmıştır. Mevcut yasa, sermaye sahiplerini garanti altına alırken tüm sorumluluğu ve yükü, iş güvenliği ve iş yeri doktorlarına yıkmaktadır. Mevcut yasa, kontrol eksikleriyle birlikte işçilerin sıhhati ve ömür hakkını korumaktansa işverenlerin sorumluluktan kaçınma ve daha fazla kar etme şartlarının garantisi haline gelmektedir. Yasanın kontrolden mahrum bırakılması en kıymetli sıkıntılardan biri olarak önümüzde durmaktadır.”
KOÇAK: SENDİKALAŞMANIN ÖNÜ BÜSBÜTÜN AÇILMALI
KESK temsilcisi Ayfer Koçak, personel sıhhati ve güvenliğinde misyonlu bireylerin durumuna dikkat çekti. Koçak, şöyle konuştu:
“Türkiye Cumhuriyeti’nde maalesef bu maddeyle bir arada iş sıhhati ve güvenliğinde sorumlu olacak olan arkadaşlarımız, bir defa bağımlı olarak o şirketin mutabakatları, yani mukavelesi doğrultusunda o şirkette vazife alıyorlar. Hasebiyle gittikleri yerde, iş sıhhatine uygun olup olmaması sıkıntısından fazla, işçilerin durumlarının buna uygun olup olmaması sorunundan çok aslında patronun işine gelen raporlara imza atmak durumunda kalıyorlar. Artık bu kurallarda gerçek manada bir iş güvenliğinden, iş sıhhatinden bahsetmek mümkün olabilir mi ya da bununla ilgili vazifeli kişinin bu mevzuya dair bir çalışma yapmasından bahsedilebilir mi? Esasen kendisi taşeron olarak çalışıyor. Zati kendisinin iş teminatı yok. Zati kendisi esnek çalışmak zorunda kalıyor. Artık esnek çalışan, iş teminatı olmayan, o şirkete ve işletmeye bağımlı çalışmak zorunda kalan, fiyatını oradan almak durumunda kalan, dolaylı da olsa fiyatını oradan almak durumunda kalan bir kişinin orada iş sıhhatiyle ilgili işletmeye karşın, işletme sahibine karşın bir karar alması, bir rapor çıkartması çok da mümkün değil. Münasebetiyle şu anda yaşadığımız problemlerin, iş cinayetlerinde, iş hastalıklarındaki azalmanın olmayışının ya da bu tıp önlemlerin gerçek bir önlem olmayışının kökeninde aslında bu çalışma biçimi yatıyor. Münasebetiyle öncelikli olarak biz, bir sendika olarak şunu tabir etmek zorundayız. Bir kez sendikalaşmanın önü büsbütün açılmalı. İkincisi; bağımsız, denetlenebilir bir sürecin yürütülmesi gerekir ve bunu yapabilmenin koşulu da bir sefer burada çalışacak olan kısımların de bağımsız olarak kamu tarafından istihdam edilmesiyle mümkün olabilir.”
İşçi konfederasyonları ve meslek örgütleri ismine hazırlanan ortak açıklamayı da İTO Denetleme Konseyi Üyesi Dr. Nazmi Algan okudu. Açıklamada şu görüşler paylaşıldı:
“AKP İKTİDARI, İŞ KAZALARININ EN AZA İNDİRİLECEĞİNİ ARGÜMAN EDİYORDU: 6331 sayılı İş Sıhhati Güvenliği Yasası 20 Haziran 2012 tarihinde kabul edildi, 30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlandı ve 1 Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe girdi. AKP iktidarı, yasanın hazırlanış sürecinde emekçi sıhhati ile ilgili bütünlüklü, temel bir yasa hazırladıklarını, yasanın ayrımsız tüm çalışanları kapsayacağını ve bu yasa ile iş kazalarının en aza indirileceğini ve meslek hastalıklarının görünür kılınacağını tez ediyordu. Hazırlanacak maddeyle ilgili TTB, TMMOB, TDB, DİSK, KESK başta olmak üzere emek ve meslek örgütlerinin, alandan birçok bilim beşerinin ihtar ve tekliflerini dikkate almadan, tartışmalar sürerken AKP iktidarı, AB çerçeve direktifini temel alarak 6331 sayılı Kanun’u çıkarttı. Yasanın kabulünün üzerinden tam 10 yıl geçti. Bu müddette iş kazaları da iş kazaları sonucu vefatlar de azalmadı. Meslek hastalıkları artık de tespit edilemiyor, kamu işyerlerinde yasanın birçok kararı uygulanmıyor. Geçen bu mühlet içinde yasanın iktidarın savlarını yerine getirmediği tüm toplum kısımları tarafından görülmektedir.
AKP İKTİDARI YASANIN ARDINDA DURMADI VE DENETLEMEDİ: 30 Haziran 2012 tarihinde yayımlanan 6331 sayılı Kanun’un kararlarının, yayın tarihini izleyen 6 ay ile 2 yıl içinde yürürlüğe girmesi öngörülmüştü. Ortadan geçen 10 yıla karşın 6331 sayılı Yasa ve uygulamaları şimdi oturmamıştır. Daima değişiklikler ve ertelemeler yapılmaktadır. Kabulü sırasında bile kimi hususlarında kademeli geçiş öngörülen yasa kararları, sonrasında birçok defa tekrar kademeli halde ötelendi ve değişikliğe uğradı. AKP iktidarı, hazırlamış olduğu yasanın ardında durmadı ve denetlemedi. 6331’de yapılan değişikliklerin yasanın uygulamasını geciktirme, tesirini azaltma üzere olumsuz tesirlerinin yanında bir başka boyutu da yasa yapma tekniği ile ilgilidir. Bu kadar kısa müddette çalışma hayatı ile ilgili temel bir maddede çok sayıda değişiklik yapılması, ‘yasama kalitesi’ prensibiyle, bir öbür tabirle öngörülebilirlik, izlenebilirlik ve şeffaflık prensipleriyle de çelişmektedir.
‘TAŞERONLAŞTIRMA YASASI’ OLARAK TANIMLAMAK DAHA HAKİKAT: Öte yandan 6331 sayılı Kanun’u, ‘İş Sıhhati ve Güvenliği Yasası’ diye tanımlamak yerine, ‘İşçi Sıhhati ve Güvenliğini Taşeronlaştırma Yasası’ olarak tanımlamak daha gerçek olacaktır. Yasa ile personel sıhhati ve güvenliği alanı taşeronlaştırılmış, piyasa şartlarına terk edilmiş, emekçi cinayetleri artarak devam etmiş, meslek hastalıkları görünmez bir baht olmaya devam etmiştir. 6331 sayılı Yasa ile personel sıhhati ve güvenliği alanı, OSGB ismiyle pıtrak üzere kurulmuş irili ufaklı şirketlere bırakılmıştır. Emekçi sıhhati ve güvenliği alanından kamu büsbütün çekilmiş, denetleme vazifesini bile yürütememiş, caydırıcı cezalar uygulanmamıştır. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın emekçi sıhhati ve iş güvenliğine ilgisi, alana ait dijital evrak ve kontratların takibini yapmakla sonlu kalmıştır. İşçiler iş cinayetlerinde hayatını kaybederken ölümlerden sorumlu tutulmayan sermaye bölümü, personel sıhhati ve iş güvenliğini sağlamak, korumaktan ve bu alana harcama yapmaktan büsbütün vazgeçmiştir. Yasa ve ikincil düzenlemeler, kolluk kuvvetleri, yargı makamları, uzmanlar nezdinde ‘taşeronlaştırma yasası’ isimlendirmesine uygun olarak yorumlanmış, patronlar müdafaa altına alınmış, iş güvenliği uzmanları hukuk önünde ‘olağan şüpheli’ olarak değerlendirilmiştir. İşyeri tabipleri, iş güvenliği uzmanları, iş kazalarının asli sorumluları olarak yargılanmakta ve cezalandırılmaktadır.
İŞ GÜVENLİK UZMANLARI OSGB’LERDE KİRALIK PERSONEL POZİSYONUNA GELDİLER:
YASA, SENDİKALARIN GÜCÜNÜ KIRMAK İÇİN ARAÇSALLAŞTIRILMIŞTIR: 6331 sayılı Yasa, iş yeri doktorlarının, iş güvenliği uzmanlarının meslek örgütleriyle bağlarını keserek sermayenin karşısında yalnız bırakmaya çalışmış, bağımsız mesleksel faaliyetlerini yürütecek yeri ortadan kaldırmayı hedeflemiştir. İş yeri doktorları ve iş güvenliği uzmanları, taşeron çalışanından öteye kiralık emekçi tanımlamasını yapacağımız bir çalışma ilgisi içerisinde birkaç patronlu bir çalışma yürütmektedirler. OSGB çalışanlarının bugün gündemleri, çalışma şartları, özlük hakları, fiyatlarının yetersizliği, iş garantileri vb. mevzulardır. Tüm bunlarla birlikte yasa, sendikaların ve meslek örgütlerinin alandaki gücünü kırmak için araçsallaştırılmıştır.
İŞ CİNAYETLERİ SÜRAT KESMEDEN DEVAM EDİYOR: Ortadan 10 yıl geçti, emekçi cinayetleri sürat kesmeden devam ediyor. Meslek hastalıkları tekrar görünmezliğini sürdürüyor. 6331 sayılı Yasa, iş kazası ve meslek hastalıklarını önleyemediği üzere artmasına da mahzur olamamıştır. 2013 yılında İSİG Meclisi’nin kayıtlarına nazaran bin 235 çalışanımızı personel cinayetlerinde kaybettik. Yıllar içinde emekçi cinayetleri artamaya devam etti ve 2021 yılında 2 bin 170 emekçimizi personel cinayetlerinde kaybettik. 6331 sayılı Yasa, Soma’da, Ermenek’te, Torunlar A.Ş.’de, Kozlu başta olmak üzere toplu katliamları da önleyemediği üzere, bu katliamların yargılamalarında da yalnızca yakınlarını kaybeden emekçi ailelerinin değil, kamu vicdanını da rahatlatabilecek bir yargılama tabanı oluşturamamıştır. 6331 sayılı Kanun’un çıktığı 2012 yılından bu yana, mahkemeler yoluyla kayda geçenleri bir yana bırakırsak SGK kayıtlarına geçen meslek hastalığı tanısı sayılarında değişiklik yoktur. Hatırlanacağı üzere Covid-19 nedeniyle yitirdiğimiz 556 sıhhat çalışanın vefat nedeninin ‘meslek hastalığı’ olarak kayıtlara geçmesinin önündeki maniler, 6331 sayılı Kanun’un meslek hastalıklarının teşhisinin konulmasını nasıl engellendiğini göstermesi açısından çok kıymetlidir.
SENDİKALAŞMANIN ÖNÜNDEKİ TÜM MAHZURLAR KALDIRILMALIDIR: 10’uncu yılına gelindiğinde bu yasanın kamu faydasına olmadığı, personelin sıhhatini ve güvenliğini sağlayamadığı artık bütün taraflarıyla ortaya çıkmıştır. 6331 sayılı Kanun’dan vazgeçilmeli, personel sıhhati alanını taşeronlaştırarak piyasaya açan OSGB’ler kapatılmalıdır. İş yeri doktorları, iş güvenliği uzmanları ve öbür sıhhat çalışanlarının özlük hakları, fiyatları, iş garantileri kamu tarafından teminat ve muhafaza altına alınmalıdır. Sendikalaşmanın ve sendikal hakların kullanımının önündeki tüm mahzurlar kaldırılmalıdır. Sendikaların örgütlü olduğu alanların dışında da personel sıhhati ve güvenliği alanında çalışmaları takip edebilecek, inceleme yapabilmesinin yasal düzenlemesi yapılmalıdır.
YENİDEN DÜZENLENMELİDİR: Çalışanların sıhhati ve güvenliği, kamusal bir sorumluktur. Emek ve meslek örgütleri, üniversitelerin iştiraki ile idari ve mali istikametten bağımsız, ulusal bir personel sıhhati güvenliği enstitüsü oluşturulmalıdır. Enstitü, siyasetlerin oluşturulması, kararların alınması ve iş yerlerinde kontrol misyonlarını yerine getirmelidir. Esnek ve kuralsız çalışmayı, süreksiz iş alakasını, taşeronlaştırmayı yasal hale getiren, kıdem tazminatlarını, sendikal hak ve yetkileri budayan personel sıhhati ve iş güvenliğini patron yükümlülüğü olarak görmeyen, örgütlülük önüne maniler koyan yasa ve öbür düzenlemeler iptal edilmelidir. Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Enstitüsü’nün oluşumundan sonra bahsin taraflarının iştiraki ile İş Yasası ile İş Sıhhati ve Güvenliği Yasası başta olmak üzere, tüm mevzuat ve kontrol düzeneği insanı eksen alan anlayışla tekrar düzenlenmelidir.”